Afasie
Wat is afasie?
Afasie is een taalstoornis veroorzaakt door niet aangeboren hersenletsel waardoor de communicatie wordt belemmerd. De A staat voor Niet, Fasie is spreken. Afasie is géén spraakstoornis, maar een stoornis in de hersenen.
Bij mensen die lijden aan afasie is er een probleem met het begrijpen en produceren van taal. Deze mensen begrijpen de taal minder goed of kunnen niet meer op woorden komen of gebruiken ze verkeerd. Afasie ontwikkelt zich bij iedere persoon anders.
Oorzaken
De oorzaak van deze taalstoornis is een hersenbeschadiging die ontstaan is door bijvoorbeeld een :
Meestal is de linker-hersenhelft getroffen, de plek waar bij 90 % van de mensen het taalcentrum ligt. Niet alle functies zijn altijd even zwaar getroffen. Ook kan de taalstoornis wisselend zijn: woorden die iemand op het ene moment niet te binnen schieten, kunnen in een andere situatie moeiteloos worden uitgesproken. Ook worden woorden verkeerd gebruikt, men probeert een woord te zoeken maar gebruikt een woord dat niet relevant is in de betreffende situatie.
Primaire Progressieve Afasie
Primaire Progressieve Afasie (PPA) is een vrij zeldzame vorm van dementie, die in de eerste twee jaar, en soms langer, alleen het taalgebied in de hersenen aantast. Hierdoor kan je naaste met PPA nog lang zelfstandig van alles doen: tuinieren, koken en bridgen. Geheugen, emoties, ruimtelijk inzicht en andere functies blijven nog lang intact.
PPA wordt onderverdeeld in drie varianten, die ieder een ander deel van het taalgebied in de hersenen aantasten. Bij de eerste variant (primaire niet-vloeiende afasie) formuleert je naaste kromme zinnen, maar is het taalbegrip nog wel aanwezig. Bij semantische dementie gaat het praten vloeiend, maar weet ze niet meer wat de woorden betekenen. Logopenische progressieve afasie zorgt ervoor dat je naaste de juiste woorden niet meer vindt, langzaam spreekt en moeite heeft met het herhalen van een zin.
De Symptomen
Er bestaan heel veel verschillende vormen van afasie. Het gaat er om dat iemand moeite heeft met taal en spreken zoals niet op woorden kunnen komen. Het intelligentieniveau blijft gelijk, ze kunnen zich niet meer verstaanbaar maken. Als iemand eraan lijdt betekent dit niet automatisch dat er ook sprake is van een stoornis in de hersenen. Iemand met afasie begrijpt in veel gevallen nog wel wat hij of zij waarneemt, maar kan zich niet meer begrijpelijk maken.
Afasie is dus een taalstoornis. Geen twee mensen zijn precies gelijk, afasie is bij iedereen anders. De ernst en omvang zijn onder andere afhankelijk van de plaats en de ernst van het hersenletsel, het vroegere taalvermogen en iemands persoonlijkheid. Sommige mensen met afasie kunnen wel goed taal begrijpen, maar hebben moeite met het vinden van de juiste woorden of met het bouwen van zinnen. Anderen spreken juist wel veel, maar wat zij zeggen is voor de gesprekspartner niet of moeilijk te begrijpen; deze mensen hebben vaak grote problemen met het begrijpen van taal. Het taalvermogen van de meeste mensen met afasie bevindt zich ergens tussen deze twee uitersten.
Behandeling
Afasie is het ernstigste direct na de beschadiging. Tot ongeveer een half jaar erna treedt spontaan herstel op. Bijna altijd is er na het ontstaan van afasie enig spontaan herstel van de taal. Zelden of nooit is dat herstel volledig. Toch is er met veel oefenen, telkens weer proberen en volhouden vaak enige verbetering te verkrijgen.
Logopedie bevordert het herstel, maar volledig herstellen is meestal niet mogelijk. Wel kan een afasiepatiënt beter leren omgaan met de beperkingen. Een logopedist geeft onder andere taaltherapie. Bij deze therapie staat het weer kunnen communiceren voorop. Bij de verbetering van de communicatie kunt u als gesprekspartner hulp bieden. De behandelend logopedist kan u hiervoor aanwijzingen geven. Daarnaast besteedt de logopedist aandacht aan lezen en schrijven.
Wat kunt u zelf doen?
- U kunt het gebrek aan woorden compenseren door plaatjes te gebruiken. Maak foto’s of pictogrammen van veel voorkomende handelingen en voorwerpen. Of zoek online naar passende beelden. De beelden kunnen u helpen in de communicatie met uw naaste.
- Naast het gebruik van beelden op een laptop of tablet, kan de naaste misschien nog woorden opschrijven, typen of aanwijzen. U kunt zo een communicatieboek maken.
- Logopedie kan heel behulpzaam zijn bij alle varianten van PPA.
- De logopedist kan een manier van communiceren bedenken die goed op uw situatie aansluit.
- Er zijn verschillende app’s die u kunt gebruiken. Gespreksboek Lite is geschikt voor uw naaste als hij / zij moeite heeft met het vinden van woorden, maar nog wel kan lezen. He hajo maakt met gebruik van pictogrammen de communicatie eenvoudiger.
- Als uw naaste moeilijk spreekt, blijf hem / haar dan aankijken en neem de tijd. In lichaamstaal, gebaren en geluiden kunt u wellicht ‘lezen’ wat hij / zij bedoelt.