Verpleegkundige observatie op bijwerkingen van medicatie, 4 typen bijwerkingen

Bijwerkingen medicatie

Bijwerkingen medicatie; Als verpleegkundige in de particuliere thuiszorg is het observeren van een cliënt een van de belangrijkste taken naast de verzorging en begeleiding. Ongewenste effecten van medicatie is een van de punten waar aandacht aan wordt geschonken. Het is zinvol om hierbij de tijdsduur tussen de inname van het geneesmiddel en het moment waarop de bijwerkingen zijn ontstaan, mee te nemen. Dit is soms lastig, want er zijn verschillende typen bijwerkingen, met verschillende uitingsvormen.

Op basis van het ontstaan, zijn vier soorten bijwerkingen te onderscheiden: type A, B, C en D.

Type A Bijwerkingen medicatie

Deze komen het meeste voor. Het zijn voorspelbare bijwerkingen door de directe relatie met de farmacologisch actieve stof en meestal beschreven in de bijsluiter. De kans op een zuivere type A bijwerking neemt toe bij een hoge dosering. Voorbeelden zijn: hematomen bij gebruik van laag gedoceerd acetylsalicylzuur en sufheid bij het gebruik van benzodiazepinen en anxiolytica.

Type B Bijwerkingen medicatie

Type B bijwerkingen komen relatief weinig voor. Het zijn ongewone en onvoorspelbare bijwerkingen die veelal zichtbaar worden na toelating van het geneesmiddel tot de markt. Het ontstaan van deze vaak ernstige bijwerkingen is onafhankelijk van de dosering. Type B bijwerkingen zijn een gevolg van de afweerreactie van het lichaam tegen vreemde stoffen (immunologisch effect).

Type C Bijwerkingen medicatie

Type C bijwerkingen komen aan het licht bij epidemiologisch onderzoek naar het voorkomen van ziekte in een populatie. Het zijn bijwerkingen die weinig voorkomen maar wel ernstige gevolgen kunnen hebben, zoals restverschijnselen of overlijden. Een voorbeeld is het ontstaan van een longembolie bij oraal anticonceptiegebruik bij een jonge vrouw.

Type D Bijwerkingen medicatie

Type D bijwerkingen zijn ongewenste effecten die pas lang na het oorspronkelijke gebruik van het  geneesmiddel tot uiting komen. Er is sprake van een lange termijn effect. Een voorbeeld van deze bijwerkingen zijn de lange-termijn gevolgen van een behandeling met chemotherapie.

Onder type B bijwerkingen vallen de Geneesmiddelenallergieën.  
Bij een allergie voor een geneesmiddel maakt het lichaam afweerstoffen tegen het medicijn of reageren cellen betrokken bij de afweer specifiek met het geneesmiddel.

Bijwerkingen medicatie

Deze zijn onder te verdelen in 4 vormen.

Type 1 Allergie

Hierbij maakt het lichaam zogenaamde allergische antistoffen aan die zorgen voor een heftige reactie op het geneesmiddel. De reactie treedt vaak op binnen een paar minuten en bijna nooit later dan een uur na inname. Typische klachten voor deze reactie zijn galbulten/netelroos, zwellingen, prikkelingen in de mond en keelholte, verstopte neus, loopneus, rode geprikkelde ogen, buikkrampen, misselijkheid, braken en diarree. Anafylaxie is de meest ernstige vorm van allergische reactie; hiervan is sprake als de patiënt dreigt buiten kennis te raken als uiting van daling van de bloeddruk of dreigt te stikken als uiting van zwelling van de keel of slap wordt en heftig braakt.

Type 2 Allergie

Hierbij maakt het lichaam ook antistoffen aan tegen een medicijn maar van een ander soort dan bij een type I. Medicijnen kunnen zich hechten aan het oppervlak van bijvoorbeeld bloedcellen of aan huidcellen. Het lichaam herkent deze bloedcellen en huidcellen dan als lichaamsvreemd en start een afweerreactie. Als gevolg hiervan kunnen bijvoorbeeld bloedplaatjes worden afgebroken met als gevolg een gestoorde bloedstolling of kan de opperhuid loslaten met als gevolg blaarvorming.

Type 3 Allergie

Hierbij hechten de antistoffen zich aan medicatie in de bloedbaan en vormen hier zogenaamde complexen mee. Deze complexen kunnen neerslaan in kleine bloedvaten in de nieren, longen en huid en op die manier koorts, gewrichtspijn, nierproblemen, ontstekingsplekken in de huid en bloeduitstortingen veroorzaken.

Type 4 Allergie

Deze wordt ook wel vertraagd type allergie genoemd. Hierbij richten bepaalde cellen van het afweersysteem zich specifiek tegen het medicijn en veroorzaken ontsteking. Deze reactie komt langzamer op gang dan type I, II en III, meestal pas na een paar dagen en veroorzaakt een groot aantal verschillende huidreacties. De huidreacties kunnen relatief onschuldig zijn, zoals eczeem, maar ook veel ernstiger vormen aannemen, zoals blaarziekten.

Meer informatie over Verpleging