Particuliere dementiezorg | Belevingsgerichte thuiszorg
Particuliere dementiezorg: Onze hersenen ontwikkelen zich van baby tot ongeveer ons 24e levensjaar, pas dan zijn onze hersenen volgroeid. In deze ontwikkeling zijn vier niveaus te onderscheiden, de ingewikkelde hersenfuncties zitten op het hoogste niveau.
Bij mensen met dementie of een andere vorm van hersenbeschadiging vallen juist op dit hoogste niveau het eerst de gaten en dat zien we terug in hun gedrag. Onze hersenen zijn gevoelig voor stress en onveiligheid met alle effecten voor ons gedrag. Mensen met gezonde hersenen kunnen zich losmaken van de omgeving door prikkels af te weren. Mensen met beschadigde hersenen kunnen prikkels uit de omgeving niet uitschakelen. Alle prikkels komen binnen, er volgt een directe, vaak vertraagde reactie op elke actie. De ziekteverschijnselen en het probleemgedrag van mensen met dementie worden veroorzaakt door enerzijds de ziekte en anderzijds door prikkels die voortkomen uit hun omgeving en onszelf.
Onderzoek heeft uitgewezen dat sommige mensen met dementie gebaat zijn bij zo min mogelijk prikkels, voor hen is het niet prettig wanneer ze teveel prikkels van buitenaf krijgen die ze niet goed meer kunnen verwerken. Anderen hebben juist wel prikkels nodig, voornamelijk geluids- en bewegende prikkels. Wanneer deze prikkels afwezig zijn zal de zorgvrager zelf prikkels (moeten) maken door te roepen en/of te bewegen. Deze mensen moeten juist voldoende ‘onschuldige’ prikkels krijgen om zich veilig te voelen. Teveel aan verschillende prikkels kan onrust oproepen. Met belevingsgerichte dementiezorg kan veel bereikt worden in het verhogen van het welzijn van mensen die lijden aan dementie.
Ons geheugen bestaat uit plaatjes van taferelen, voorwerpen, symbolen, gevoelens en geuren, etc. Als hetgeen wij zeggen tegen iemand met dementie overeenkomt met het plaatje dat zich in het geheugen bevindt, ontstaat herkenning, komt dat niet overeen, dat ontstaat onbegrip.
Particuliere dementiezorg | Belevingsgerichte thuiszorg
Vergevorderde dementie gaat vaak gepaard met decorumverlies, verlies van de persoon die iemand vroeger was. Dat iemand incontinent is, met vlekken op de kleren of in het ondergoed rondloopt, niet meer om raad te vragen is , waardoor de rollen omdraaien, is voor naasten moeilijk te accepteren. Dit verlies van decorum heeft alles te maken met de dementie, maar ook voor en deel hoe de zorgverlening ermee om gaat. Bij het Verpleeg Collectief wordt het principe van belevingsgerichte zorg thuis gehanteerd. Dit houdt in dat de zorgverlener zich zoveel mogelijk probeert de verplaatsen in de situatie van de zorgvrager.
Evelien Jehee is zorgverlener via het Verpleeg Collectief en bekend met het verlenen van belevingsgerichte zorg aan huis. Evelien deelt haar persoonlijke tips in de omgang met mensen die lijden aan dementie.
Evelien zeg: "Particuliere thuiszorg is van nature al heel belevingsgericht, omdat de zorg plaatsvindt in de eigen, vertrouwde omgeving van de cliënt. Hierdoor is vaak al 80% van de belevingsgerichte zorg ingevuld."
Belevingsgerichte particuliere dementiezorg thuis
6 aandachtspunten
1. Uiterlijke en lichamelijke verzorging zoals mensen gewend zijn
Lichamelijke verzorging is één van de basis voorwaarden voor waardige zorg. Als een cliënt lichamelijk niet goed verzorgd is, doet dat volgens familieleden afbreuk aan de waardigheid van hun naaste. Ook uiterlijke verschijning speelt een rol. Haren bijtijds wassen en knippen, gezichtsbeharing weghalen, zorg voor verzorgde nagels en schone kleding, iemand netjes aankleden en iemands droge huid insmeren. Bij het Verpleeg Collectief zijn dit vanzelfsprekende handelingen in de uiterlijke verzorging. Mensen die deze handelingen niet meer (gemakkelijk) zelf kunnen doen, worden hierbij geholpen of ondersteund. Hierbij wordt in acht genomen hoe iemand zichzelf vroeger verzorgde of hoe hij of zij er vroeger graag uitzag.
Evelien geeft de volgende tips omtrent de ADL / lichamelijke verzorging :
1. Persoonlijke volgorde respecteren:
"Let op hoe iemand gewend is zich aan te kleden. Bijvoorbeeld: eerst de armen in een trui en dan het hoofd, of juist andersom.
2. Gewoontes ondersteunen:
Als iemand gewend is om na elke maaltijd tanden te poetsen, zorg je dat dit mogelijk blijft.
3. Koude washandjes:
Sommige cliënten willen energie besparen en geven de voorkeur aan een koud water washandje. Hier pas je je op aan.
4. Vertrouwde materialen gebruiken:
Als iemand gewend is brood te smeren op een oud plankje in plaats van op mooi servies, reik je dat plankje aan."
2. Verdieping in de achtergrond van de cliënt
Een volgend punt is oplettend- en alertheid in de zorg. Als de verzorging meedenkt met de familie en denkt aan mogelijke oorzaken en gevolgen van bepaalde incidenten, vormt dat voor familie een grote geruststelling. Betrokkenheid hangt nauw samen met alertheid. Wanneer verzorgenden zich verdiepen in de persoonlijke achtergrond van cliënten, kan dat zorgen voor een verdieping in de relatie tussen cliënt en zijn verzorgenden. Volgens familieleden begrijpen zij dan beter wat er speelt in het hoofd van de cliënt, als zij zich in hun achtergrond hebben verdiept. Soms is gedrag te verklaren als er rekening wordt gehouden met persoonlijke trauma's , gebeurtenissen of verlies.
3. Communiceren op gevoelsniveau
In kleine dingen is te zien of een verzorgende respectvol met een cliënt omgaat. Zorgvragers communiceren soms niet meer middels woorden, maar zijn des te gevoeliger in het oppikken van emoties. Als zorgverlener kun je ook communiceren via lichamelijk contact of door het geven van wezenlijke aandacht. Dit is een belangrijk onderdeel van belevingsgerichte particuliere dementiezorg. Het kan ook zijn dat een zorgvrager graag alleen was vroeger, aanvoelen dat iemand even op zichzelf wil zijn of bezoek alleen wil ontvangen zijn ook zaken die de zorgverlener aan voelt en ernaar handelt.
4. Geef aandacht, luister, wees geduldig en bied veiligheid
Persoonlijke aandacht voor de cliënt is van groot belang voor het verlenen van waardige particuliere dementiezorg thuis net als geduld en alertheid. In de omgang met mensen met dementie is luisteren erg belangrijk en geduld een essentieel ingrediënt voor het verlenen van waardige zorg. Luister naar wat cliënten te zeggen hebben, ook al is het niet van toepassing op die situatie van dat moment.
Evelien zegt : Belang van routines en overdracht naar andere zorgverleners van het team of naar de familie van de client.
Bij dementie is het belangrijk om routines en gewoontes van de cliënt te kennen en hierop aan te sluiten. Dit kan vaak goed worden voorbereid door familie. Daarom zijn een goede overdracht en een uitgebreid zorgplan essentieel. Wanneer zorgverleners de routines van een cliënt respecteren en toepassen, leidt dit tot comfortabele en vertrouwde zorg.
5. Behandel de zorgvrager als een volwaardig mens
Mensen die lijden aan dementie zijn zich er niet van bewust als zij gedrag vertonen dat niet ‘normaal’ is. Dat is onderdeel van het ziekteproces. Ga mee in het verhaal van de zorgvrager, ga er niet tegenin. Het bewijzen van iemands ongelijk is geen doel, het behouden van de rust en het zorgen voor een prettige leefomgeving zijn dat wel.
6. Stimuleer en activeer de cliënt door je te focussen op zijn of haar interesses.
Mensen met particuliere dementiezorg zijn soms lastig tot een activiteit te bewegen. Hierdoor blijven zij echter wel verbonden met het ‘normale’ leven. Cliënten stimuleren tot een activiteit kan al met kleine acties. Denk aan puzzelen, of de eigen boterham smeren. De zelfredzaamheid wordt hierbij zoveel mogelijk gestimuleerd. De zorgvrager wordt hiermee zoveel mogelijk in zijn of haar waarde gelaten.
Activiteiten die voldoening geven:
Evelien geeft hierbij aan: het geeft veel voldoening om Samen eenvoudige klusjes te doen:
"Bijvoorbeeld de was vouwen. Ik liet de cliënt de washandjes en handdoeken doen. Dit geeft voldoening en het is fijn om iets samen te doen.
2. Sieraden sorteren:
Samen een sieradendoos met kettingen en broches uitzoeken en sorteren. Vaak ontstaan hier mooie gesprekken, omdat cliënten verhalen vertellen over de sieraden.
3. Muziek en herinneringen:
Op Spotify een afspeellijst maken met favoriete liedjes en daarover in gesprek gaan door gerichte vragen te stellen.
4. Creatief bezig zijn:
Ik ging breien en had ook al een eenvoudig breiwerkje voorbereid voor de cliënt, zodat we samen konden breien. Het tonen van een voorbeeld kan inspireren en stimuleren.
5. Dagelijkse keuzes samen maken:
Zoals samen een kledingsetje voor de volgende dag uitzoeken.
6. Betrekken bij koken:
Samen groente snijden voor het avondeten. Dit kan zelfs als iemand in bed ligt en geeft een gevoel van voldoening.
Tijdens het koken laat ik de cliënt alvast iets proeven, zodat ze zich meer betrokken voelen.
7. Herinneringen ophalen:
Samen fotoboeken doorkijken om gesprekken op gang te brengen."