Wat mag en kan ik regelen voor mijn ouders / partner als ze het zelf niet meer kunnen?

Wat mag en kan ik regelen voor mijn ouders / partner  Als uw ouders helemaal gezond bent, denkt u niet graag na over wat er kan gebeuren als ze afhankelijk worden door een ernstige ziekte, zoals dementie. Toch is het goed om juist dan zaken te regelen.

Zoals vertegenwoordiging, een codicil of (levens-) testament en een ondertekende wilsverklaring.

• Een eerste stap is in eigen kring bespreekbaar maken wat er gebeurt als ze niet meer zelf kunt beslissen.
• Als tweede stap bespreekt u met elkaar de voorkeuren en wensen.
• De laatste stap is de afspraken daadwerkelijk regelen.
  
  Tip: maak alvast een map waarin alle afspraken over de vertegenwoordiging en de rechtsbeschermende maatregelen komen en geef aan waar deze map zich bevindt.

Wilsonbekwaam 

Wie de gevolgen van zijn beslissingen niet meer kan overzien, is wilsonbekwaam. Een arts stelt de wilsonbekwaamheid vast, waarbij hij ook familieleden en andere hulpverleners kan raadplegen. Ook een notaris, curator of mentor kan wilsonbekwaamheid vaststellen.

Bij volkomen wilsonbekwaamheid is vertegenwoordiging noodzakelijk. Bijvoorbeeld bij vergevorderde dementie of coma. Bij een minder vergevorderde dementie is vaak sprake van gedeeltelijke wilsonbekwaamheid. Ook al heeft iemand in zo’n geval (juridische of onbenoemde) vertegenwoordigers, toch blijft hij wilsbekwaam tot het tegendeel is gebleken.

Vertegenwoordiging 

Op meerdere momenten in het leven regelen mensen zaken voor later. Ouders regelen bijvoorbeeld het voogdijschap over hun kinderen. Als mensen ouder worden, komt er ook zo’n regelmoment. Het verstandigst is als een oudere daarin zelf het initiatief neemt en dat niet overlaat aan zijn omgeving, zoals de kinderen. Wilt u als naaste dat zaken geregeld worden, dan doet u er goed aan dat voorzichtig aan te kaarten.

Tip: Benoem het eigen gevoel en spreek de behoefte uit om samen te bespreken ‘hoe het moet als het ooit minder wordt?’

Belangrijk is te vertellen dat het er vooral om gaat de zorg en het welzijn te garanderen als ouders daar zelf niet meer voor kunnen zorgen.

Bespreek met de betrokkenen drie hoofdonderwerpen: welzijn, gezondheid en financiën. Bedenk hoe u uw leven wilt leiden als dementie of een andere beperking optreedt, zoals afasie. Het gaat om vragen als:

– Hoe wil ik dan mijn leven leiden?

– Wat wil ik dan wel en wat wil ik niet?

– Wie neemt de zorg voor geld en goederen?

 – Wie neemt mijn belangen waar voor mijn welzijn en gezondheid?

 – Wat wil ik juridisch regelen en wat kunnen we regelen met onderlinge afspraken?

Tip: Leg niet alle vertegenwoordiging bij één persoon en spreek af dat de aangewezen vertegenwoordigers de overige betrokkenen regelmatig op de hoogte houden van de voortgang en dat zij verantwoording afleggen over hun handelingen en beslissingen.

Juridische zaken

Er zijn meerdere mogelijkheden om zaken juridisch te regelen. We beginnen met het levenstestament en de volmacht, omdat met beide documenten zowel materiële als niet materiële zaken zijn geregeld. Daarna gaan we in op geld en goederen en op regelingen over welzijn en gezondheid.

Documenten voor welzijn, gezondheid en bezit In een volmacht en een levenstestament zijn zowel materiële zaken als wensen rondom gezondheid en welzijn geregeld. Dit stelt u meestal met een notaris op. Het levens - testament bevat één of meer volmachten.

Volmacht

Een volmacht is een schriftelijke verklaring waarmee u  een ander de bevoegdheid geeft om bepaalde (rechts) handelingen voor u te verrichten, bijvoorbeeld een formulier invullen, de bankzaken regelen of u vertegenwoordigen bij medische beslissingen.

Als hun lichamelijke of geestelijke toestand minder wordt, kan iemand anders via een volmacht zaken behartigen. Dat kan een partner zijn, maar ook een van de kinderen of een heel goede vriend(in).

Met een algemene volmacht kan een gevolmachtigde op veel gebieden voor hen handelen, maar er zijn grenzen. Een gevolmachtigde kan niet het testament laten maken of een huwelijk sluiten. Ook is een algemene volmacht begrensd door de Wet op de Geneeskundige Behandelingsovereenkomst (WGBO).

Hoogstpersoonlijke beslissingen mag een schriftelijke gemachtigde daardoor niet namens hen nemen, zoals: – verzoek om euthanasie; – weigering om een levensreddende behandeling te ondergaan; – het invullen van een donorformulier.

Algemene Volmacht

Een algemene volmacht kunt u via de notaris regelen. Dit heet een notariële volmacht. Een algemene volmacht kunt u ook buiten de notaris om regelen. Dat wordt ook wel een onderhandse volmacht genoemd. Hiermee geeft u een gevolmachtigde beperktere bevoegdheden dan bij een notariële volmacht. De gevolmachtigde kan bijvoorbeeld geen hypotheek op uw huis nemen. Bij beide volmachten is het mogelijk om bepaalde rechtshandelingen uit te sluiten of beperkingen aan te brengen.

Geven uw ouders een volmacht, dan behouden ze zelf het recht om de handeling(en) te verrichten waarvoor ze volmacht hebben gegeven. De gevolmachtigde kan direct na het verlenen van de volmacht handelen. Maar uw ouders kunnen ook een volmacht ’klaar hebben liggen’, voor als er iets gebeurt waardoor ze niet zelf kunt handelen.

Het is bijvoorbeeld mogelijk een volmacht in te laten gaan op het moment dat een arts verklaart dat ze niet meer zelf in staat zijn om te handelen.

Ook kunnen ze een toezichthouder regelen, die namens hen de gemachtigde ‘in de gaten houdt’ als ze dit zelf niet meer kunnen. Tip: Geef een volmacht aan twee verwanten. U kunt daarmee onenigheid en misbruik voorkomen. En bij afwezigheid door ziekte of vakantie van de één kan de ander uw zaken blijven behartigen.

Levenstestament

In het levenstestament legt u vast wie uw belangen behartigt, als u dit zelf niet meer kunt door bijvoorbeeld een ongeluk of ziekte. Het regelt zaken (privé of zakelijk) voor als u zelf niet meer kunt handelen. In een gewoon testament regelt u alles voor als u er niet meer bent. In een levenstestament kunt u uw wensen vastleggen over onder meer:

 – uw financiën, onderneming, woning en andere onroerende zaken;

– schenkingen, of u deze wilt (blijven) doen en zo ja, onder welke voorwaarden;

– het al dan niet mogen verrichten van medische handelingen;

– benoeming van een mentor of een bewindvoerder;

 – praktische zaken na overlijden (begrafenis of crematie).

Net zoals een gewoon testament, dat na uw overlijden in werking treedt, legt de notaris een levenstestament vast in een notariële akte. U kunt het levenstestament op elk moment herroepen of wijzigen door een nieuwe notariële akte. Het levenstestament is niet formeel in de wet geregeld en wordt niet opgenomen in het centraal testamentenregister. Er is wel een landelijk register voor aangesloten notarissen, maar de wettelijke plicht om het te melden ontbreekt. 1

Mentorschap, bewind, curatele

U kunt in uw levenstestament ook vastleggen wat uw wensen zijn als de kantonrechter moet beslissen over bewindvoering over uw vermogen, bijvoorbeeld wanneer u dementie krijgt. Er zijn drie beschermingsmaatregelen die het mogelijk maken dat iemand anders uw belangen behartigt en voor u beslissingen neemt of handelingen verricht:

– mentorschap: behartigen van persoonlijke belangen (verzorging en behandeling);

– onderbewindstelling: behartigen van financiële belangen (geldzaken);

– ondercuratelestelling: behartigen van financiële en persoonlijke belangen.

In een levenstestament kunnen ze vastleggen wie u als uw mentor, bewindvoerder of curator wilt benoemen. De kantonrechter kan hier dan rekening mee houden. Medische behandelingsvolmacht In een medische behandelingsvolmacht in uw levenstestament legt u vast wie namens u mag handelen als u lichamelijk of geestelijk niet meer voor uzelf kunt zorgen. In een medische behandelingsvolmacht kunt u ook uw wensen voor uw levenseinde vastleggen.

Bijvoorbeeld een niet-behandelverklaring voor (medische) behandelingen die u niet wilt ondergaan en een euthanasieverzoek voor voortijdige levensbeëindiging, bijvoorbeeld bij ondraaglijk lijden. Of een donorcodicil waarmee u toestemming geeft om na uw overlijden organen of weefsels te transplanteren. U kunt in het levenstestament ook bepalen dat u juist wel wilt worden behandeld. U geeft dan een behandelgebodsverklaring waarin u verklaart dat u levensverlengende maatregelen wilt, waardoor u zo lang mogelijk in leven blijft.

Het is verstandig dat u deze verklaringen schriftelijk vastlegt in het levenstestament of als bijlage daarbij. Zo staat vast dat u helder en wilsbekwaam was toen u uw levenstestament ondertekende. Artsen en anderen weten daardoor dat u de gevolgen van uw beslissingen goed kon overzien toen u de instructies gaf. Tip: Raadpleeg uw huisarts voordat u een of meer (medische) zorgverklaring(en) opstelt. Blijf ook daarna over uw wensen met de huisarts in gesprek.

Meer informatie over hulp voor ouderen of hulp bij dementie